Lezing 20 Oktober
Bliksem onderzoek met LOFAR
Olaf Scholten
Bliksem is een zeer algemeen en indrukwekkend verschijnsel waarvan desondanks nog veel aspecten slecht begrepen zijn. Wist U dat ook ver boven het onweer, op hoogtes van 100 km, spectaculaire Sprites en Elves zijn waargenomen? De elektrische spanning in een onweerswolk is ver beneden de doorslag spanning, hoe kan dan toch bliksem zich ontwikkelen. Als prelude voor de echte bliksemschicht ontwikkeld er zich er in de lucht een breed vertakte structuur van kleinere ontladingen, horizontaal over afstanden van 10km. Hoe en wat gebeurt hier? Met LOFAR, een moderne radiotelescoop met de kern bij Exloo (Drenthe) en armen van 1000 km, zijn we recent begonnen on te proberen een tipje van deze sluier op te lichten.
Links: Er zijn vele soorten bliksemverschijnselen, degene die we allemaal kennen gaat tot hoogtes van 10 km, maar daarboven, op hoogtes van een 100 km zijn Sprites en Elves waargenomen.
Rechts: Als bliksem zich ontwikkeld in de atmosfeer worden er vele korte radiopulsjes uitgezonden. Met LOFAR kunnen we deze heel nauwkeurig lokaliseren en zo de bliksem volgen in zijn ontwikkeling, ook als dit in een wolk gebeurt. Op deze manier hebben we recent al nieuwe inzichten verkregen in wat er echt gebeurt, en vaak is dit haast onvoorstelbaar.
Zie ook: ontstaan van bliksem in beeld gebracht (met video), Uitzending gemist, Focus, op Science LinX, en in “Anna’s brains”.
Olaf Scholten
In 1970 ben ik begonnen met mijn studie natuurkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen waar ik in 1980 promoveerde op een onderwerp in de theoretische kernfysica. Na een periode van 5 jaar in de VS (Michigan State University) ben ik in 1986 teruggekeerd naar de RuG waar ik inmiddels emeritus ben. Tegenwoordig gaat mijn belangstelling vooral in de richting van radiometrische detectie van kosmische stralen en bliksem ontladingen. Hiervoor maken we gebruik van het Pierre Auger Observatorium in Argentinië en LOFAR in Nederland.